Hollandse tafelklok met speelwerk, ca. 1770

Het uurwerk

De Hollandse tafelklok heeft een uurwerk met gangduur van acht dagen. De klok heeft drie opwindgaten en loopt op spillegang. Het slagwerk slaat op de hele en de halve uren. Het speelwerk speelt ieder heel uur een van vier melodieën met zestien hamers op negen bellen. De verguld bronzen wijzerplaat heeft een verzilverde cijferring waarop de uren worden aangeduid in Romeinse cijfers en de minuten in Arabische cijfers. Het gematteerde centrum heeft een gegraveerde en verzilverde signatuurplaat tussen de IIII en de VIII; Cs Engering, en een datumvenstertje boven de VI. Er is een hendel om de melodie te wisselen rechts van de III. De wijzers zijn van geblauwd staal. Rechtsboven is een ringvormige indicator waarmee de melodie gewisseld kan worden. Eenzelfde indicator vindt men linksboven voor slaan of niet slaan. De cijferring wordt geflankeerd door vier verguld bronzen hoekstukken met een floraal decor. Boven de cijferring bevindt zich in een uitsparing van de wijzerplaat een beschilderde maanmechaniek. Daarboven is de toog versierd met een polychroom gedecoreerde bloemenguirlande in reliëf met centraal daarin een maankalender. Aan de beide zijkanten van de kast bevinden zich touwtjes welke dienen als pull-repeater, de ene voor het slagwerk en de andere voor de melodie.

De kast

De geëboniseerde eiken kast is op de afgekante hoeken versierd met verguld bronzen kariatiden. Met daaronder afhangende bloemenguirlandes. De concave rand plint onder de kast is versierd met messing bloemmotieven met daaronder een messing band en de vier verguld bronzen pootjes in de vorm van sierlijk gekrulde acanthusbladeren.

De wijzerplaat is toegankelijk middels een deurtje met een toogvormige uitsparing en verguld bronzen rocailles voor de geluidsopeningen in de bovenhoeken. Eenzelfde deur met uitsparingen geeft aan de achterzijde toegang tot het uurwerk. De dubbele sarcofaagvormige hoed is versierd met verguld bronzen motieven met acanthusbladeren. De vier hoeken van de top zijn gedecoreerd met verguld bronzen dennenappels en de hoed is bekroond door een gestileerd handvat. De beide zijkanten van de kast dienen als klankvenster en zijn voorzien van een opengewerkt verguld bronzen raamwerk met een fantasievolle compositie met kariatiden en daarachter een groene zijden stofbespanning.

Specificaties

 Afmetingen: hoogte 55 cm; breedte 34 cm; diepte 23 cm;

Materiaal: gezwart hout, verguld brons, messing, verzilverde wijzerplaat

Maker: Cornelis Engeringh was werkzaam in het laatste kwart van de 18e eeuw in Dordrecht en heeft vele staande klokken gemaakt, waaronder meerdere met speelwerk. Zijn zoon Hendrik Cornelisz Engeringh werd ook klokkenmaker en was bij hem in de leer. Vanaf circa 1790 waren zij compagnons.

Provenance: Privécollectie, Nederland

Literatuur: Enrico Morpurgo, Nederlandse klokken- en horlogemakers vanaf 1300, Amsterdam, 1970, p. 40

J. Zeeman, De Nederlandse staande klok, Zwolle, 1996, p. 464

Beschikbaarheid

Dit zeldzame object is een van de unieke stukken in de collectie van Broess Antiques. Neem contact met ons op voor meer informatie.